Eşya Hukukuna Giriş
Ayni Hakların Unsurları
Ayni hakların üç unsuru vardır.
1.
Ayni haklar eşya üzerinde tesis edilir.
2.
Doğrudan hak sağlar.
3.
Herkese karşı ileri sürülebilir
Eşya
Medeni Kanun taşınır ve taşınmaz mülkiyetini ayrı
düzenlemiştir. Kendi başına hareket edebilen eşyaya taşınır denir.
Eşyalar için yapılan
bir diğer ayrım basit eşya, bileşik eşya ve eşya birliği ayrımıdır.
Bileşik eşya birden fazla basit eşyanın birleşiminden
meydana gelir.
Bir eşya, başka bir eşyanın ayrılmaz parçası niteliğindeyse,
bu tamamlayıcı bir eşyadır. Bunların ayrılması maddi olarak imkansız veya
ekonomik olarak elverişsiz olmalıdır.
Birleşik eşya hukuk düzeni tarafından tek eşya gibi görülür.
Eşya birliği birden çok eşyanın bir araya gelmesidir.
Koleksiyonlar buna örnek gösterilebilir. Aynı zamanda 100 kilo elma da bir eşya
birliğidir.
Misli ve gayrimisli
eşya ayırımı, eşyanın alışveriş hayatında nasıl ayırt edildiğiyle
ilgilidir. Eğer tartma, sayma, ölçme yoluyla belirlenebiliyorsa bir eşya misli
sayılır.
Kullanılmasının
tüketime bağlı olmasına göre eşyalara tüketime tabi eşya veya tüketime tabi
olmayan eşya denilebilir.
Eşyanın niteliğine zarar vermeden fiziki olarak
bölünebilmesi mümkünse eşya bölünebilir
eşya olarak nitelendirilir. Bu, edimin bölünebilirliği yönünden önem taşır.
Özel mülkiyete tabi olup olmamasına göre de yapılan bir
ayrım vardır. Bu eşyalara özel mülkiyete
tabi olan veya olmayan eşyalar denir.
Bir malın üzerinde eğer hiç mülkiyet kurulmamışsa,
menkullerde sahiplenme ve gayrimenkullerde işgal yoluyla üzerinde mülkiyet
tesis edilebilir.
Bir malın maliki tapuda terkin ile gayrimenkul üzerindeki
mülkiyet hakkını sona erdirebilir.
Doğrudan Hak Sağlama
Ayni haklar, nitelikleri gereği kimsenin aracılığına ihtiyaç
olmadan kullanılabilir.
Ayni hak ile alacak hakkı karşılaştığında da ayni hak üstün
tutulur.
Herkese Karşı İleri Sürülebilme
Hak kim tarafından ihlal edilirse veya kim tarafından ihlal
tehlikesi ortaya çıkartılırsa ona karşı ileri sürülebilir.
Eşyaya Bağlı Borçlar ve Haklar
Eşyaya bağlı borç bir eşyaya sahip olma nedeni ile doğan
borcu ifade eder. Alacaklı bu eşyaya sahip her malike başvurup borcunu ifa
etmesini isteyebilir.
Eşyaya bağlı haklar da mevcuttur. Bir kimsenin bir malın
mülkiyetini elinde bulundurması sayesinde sahip olduğu haklara eşyaya bağlı
haklar denir.
Örneğin paylı mülkiyet, paydaşlara diğer paydaşların payları
üzerinde yasal önalım hakkı verir. Bu bir eşyaya bağlı haktır. Zorunlu geçit hakkı da bir eşyaya bağlı
haktır. Ancak bu hakkın başkalarına karşı ileri sürülebilmesi için tapuda şerh
edilmiş olması gerekir.
Bir taşınmazın mülkiyeti bir başka taşınmazın mülkiyetine
bağlanmış olabilir. Bağlanan taşınmaza malik olan, bağlı taşınmaza da malik
olur. Bağlanan taşınmaz icra yoluyla satılmak istenirse, bağlı taşınmazın da
satılması gerekir. Cebri icrada bu taşınmazların değer takdiri, ikisinin toplam
değeri esas alınarak yapılır.
Eşyaya Bağlı Ayni Haklar
Kanundan doğan önalım hakkı eşyaya bağlı yenilik doğuran
ayni bir haktır. Zorunlu geçit hakkı kanundan doğan bir eşyaya bağlı haktır.
Kanundan doğan eşyaya bağlı haklar, tarafların kendi
aralarında yaptıkları bir anlaşma ile kaldırılabilir veya kısıtlanabilir. Bunun
için kanunun bu hakkın kaldırılmasına izin vermesi ve tarafların kanunda
öngörülen şekil şartlarına uyması gerekir.
Gerekli şekil şartı sözleşmenin resmi şekilde yapılması ve
tapuya şerh edilmesidir. Taşınmaz mülkiyetinin kısıtlamalarının kaldırılması
için de aynı şekle uyulur.
Sözleşmeden doğan eşyaya bağlı haklar da vardır. Bunlar
taşınmaz lehine irtifak hakkı şeklinde tezahür edebilir. Örneğin, manzarayı
kapatmama irtifakının kurulması…
Tapu sicili bir taşınmazın mülkiyetinin bir başka taşınmaza
bağlanmasına izin verebilir. Ancak her türlü ayni hak eşyaya bağlı hale
gelemez. Örneğin, şahsa bağlı irtifaklar…
·
Taşınmaz mülkiyetine bağlı haklar mülkiyetten
bağımsız olarak elde edilemez ve devredilemez.
·
Hakkın bağlı olduğu taşınmaz mülkiyetinin üçüncü
kişilere devri, bağlı hakkı da devralana geçirir.
·
Taşınmaz mülkiyetinin sona ermesi, bağlı hakkı
da sona erdirir. Örneğin taşınmazın kamulaştırılması, ona bağlı taşınmazın da
kamulaştırılması anlamına gelecektir.
Mülkiyet hakkı bir şekilde geri gelirse,
kanundan doğan eşyaya bağlı haklar da kendiliğinden yeniden kurulmuş olur.
Sözleşmeden doğan eşyaya bağlı hakların ise yeniden kurulması gerekir.
·
Taşınmaz rehin edilirse, ona bağlı hak da
rehinin kapsamına girer.
Eşyaya Bağlı Borçlar
Eşyaya bağlı borç bir kimsenin bir taşınmaza malik olması
sebebiyle üstlendiği borçtur. Alacaklı, alacak hakkını malın her malikine karşı
ileri sürebilir.
·
Eşyaya bağlı borçlar verme ve yapma borçları
olabilir.
·
Eşyaya bağlı borçların bazıları kanundan,
bazıları sözleşmeden doğar. Örneğin, paylı mülkiyette ortak masrafları ödeme
borcu kanundan doğan eşyaya bağlı borçlardandır.
Taraflar aralarında anlaşarak, kanundan doğan eşyaya bağlı
borçları sınırlayabilirler veya kaldırabilirler. Ancak bunun için yaptıkları
sözleşmeyi resmi şekilde düzenlemeleri ve tapu kütüğüne şerh vermeleri
gerekmektedir. Eşyaya bağlı borç kamu yararı için öngörülmüşse, bu borç
kaldırılamaz veya sınırlandırılamaz.
Eşyaya bağlı borcun ibrası için bir şekil şartı yoktur.
Her türlü borç sözleşme ile eşyaya bağlı borç haline
getirilemez. Ancak kanunun saydığı borçlar, eşyaya bağlı borç haline
getirilebilir.
Borcun doğumu anında taşınmazın maliki kimse borç ile o
sorumlu olur. Taşınmaz üçüncü kişilere devredilmişse artık yeni malik doğan
borçlardan sorumlu olacaktır.
Önceki malikin ifa etmediği eşyaya bağlı borçtan dolayı yeni
malikin sorumluluğu Yargıtay’da farklı kararların çıkmasına sebep olmuştur.
Bazı kararlar yeni maliki bu borçtan ötürü sorumlu tutarken, bazı kararlar
tutmamaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder