15. DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER

15. DAVA VE CEZA İLİŞKİSİNİ DÜŞÜREN SEBEPLER

a.  Sanığın veya Hükümlünün Ölümü

b.  Af

c.  Zaman aşımı

d.  Uzlaşma

e.  Önödeme

a. Sanığın veya Hükümlünün Ölümü: Sanığın ya da hükümlünün ölümü halinde TCK gereği kamu davasının düşmesine karar verilr.  Ancak anığın ölümü halinde niteliği itibariyle müsadereye tabi eşya ve maddi menfaatler hakkında davaya devam olunarak bunların müsaderesine hükmolunabilir.

Hükümlünün ölümü halinde ise hapis ve henüz infaz edilememiş para cezaları ortadan kalkar.  Yan mirasçılarından talep edilmez. Bu durum cezaların şahsiliği ilkesi gereğidir.

Mağdurun ölümünün ceza ilişkisine herhangibir etkisi yoktur.  Ancak şikayete bağlı suçlarda mağdur şikayet etmeden ölürse ava düşer.

b. Af

Af bazen kamu davasını düşüren veya kesinleşmiş ceza mahkumiyetini bütün kanuni sonuçlarıyla birlikte ortadan kaldıran, bazen de kesinleşmiş cezanın sadece kısmen ya da tamamen infazını önleyen ya da başka bir cezaya dönüştüren  yasama ya da yürütme organının yaptığı kamu hukuku tasarrufudur.

I. Affın çeşitleri

a) Genel Af: Kamu davasını ve hükmolunan cezaları ve mahkumiyetin bütün neticelerini ortadan kaldıran af genel aftır. Yani affı genel yapan tüm suçluları apsaması değildir. Genel affın sonuçları şunardır.

aa. Devam eden soruşturmalarda dava açılmaz, açılmış olan davalar

düşer.

ab. İnfazı evam eden hapis cezalarının infazı sona erer. ac. Genel affın sonuçları gvenlik tedbirlerini kapsamaz ad. Affa uğrayan suçlar adli sicilden silinir.

b)               Özel Af: Özel af hapis cezasının infaz kurumunda çektirilesine son

verebilr veya süreyi kısaltabilir ya da adli para cezasına çevrilebilir.

c)               Cumhurbaşkanınca Af: Sürekli hastalık, sakatlık veya kocama nedeniyle belirli kişilerin cezalarının cumhurbaşkanınca hafifletilmesi veya kaldırılmasıdır.

c. Zaman Aşımı

I. Dava zaman aşımı: İlgili suçta dava açılmasına veya açılan davanın devamına engel olan bir haldir.  Suçun işlenip bittiği günden yasanın öngördüğü sürenin sonuna kadar olan zamanın tüketilmesi dava zaman aşımı adını alır. 

Dava süresi ise bazı suçlar için dava açılabileceği ön görülen sürelerdir.  Bu sürenin tüketilmesi halinde dava açılamaz. Dava süresi ile dava zaman aşımı arasındaki faklar şunlardır.

a.   Dava süresi dava şartı niteliğini taşırken dava zaman açımı dava ceza

ilişkisini düşüren bir nedendir.

b.   Dava süresi belli suçlar için öngörülmüşken dava zaman aşımı kural

olarak tüm suçlar için geçerlidir.

Dava zaman aşımı şikayet müessesesinden de farklıdır. Bunlar:

a.Şikayet kişinin şikayet hakkını, zaman aşımı ise devletin cezalandırma

yetkisini ortadan kaldırır. 

b.   Şikayet süresi 6 aydır zaman aşımı davaya göre farklılık gösterir.

c.   Şikayet hakkına ilişkin sürenin durması ya da kesilmesi söz konusu

değilken zaman aşımı durdurulabilir.

d.   Şikayet süresi şikayete tabi suçar için geçerli iken dava zaman aşımı

genel alamda tüm davalar için geçerlidir.

  

d. Dava zaman aşımına tabi olmayan suçlar

Ağırlaştırılmış müebbet, müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlar yurt dışında işlenmiş ise bu davaya zaman aşımı uygulanmaz.

Soykırım suçları ve 

a)  Kasten öldürme.

b)  Kasten yaralama.

c)  İşkence, eziyet veya köleleştirme.

d)  Kişi hürriyetinden yoksun kılma.

e)  Bilimsel deneylere tabi kılma.

f)   Cinsel saldırıda bulunma, çocukların cinsel istismarı.

g)  Zorla hamile bırakma.

h)  Zorla fuhşa sevk etme.

Bu suçları islemek maksadıyla örgüt kuran veya yöneten kişilerin suçları dava zaman aşımına uğramaz.

e. Dava zaman aşımının süreleri

a.   Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlar için 30 yıl,

müebbet hapis cezasını gerektiren suçlar için 25 yıl 

b.   20 yıldan aşağı olmayan hapis cezasını gerektiren suçlar için 20 yıl 

c.   5-20 arası hapis cezasını gerektiren suçlar için 15 yıl 

d.   5 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlar için 8 yıl 

f. Dava zaman aşımının durması

a.  İzin-Karar

b.  Bekletici mesele

c.  Kaçaklık kararı 

Dava zamanasımı süresinin durması veya kesilmesi

MADDE 67. - (1) Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının, izin veya karar alınması veya diger bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna baglı bulundugu hallerde; izin veya kararın alınmasına veya meselenin çözümüne veya kanun geregince hakkında kaçak oldugu hususunda karar verilmis olan suç faili hakkında bu karar kaldırılıncaya kadar dava zamanasımı durur.

 

II. Ceza Zaman Aşımı: Kesinleşmiş ve infaz edilebilir bir ceza mahkûmiyetinin belli bir süre geçmesiyle infaz edilemez hale gelmesine ceza zaman aşımı denilir.

a. Ceza zaman aşımının süreleri

a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlar için 40 yıl,

müebbet hapis cezasını gerektiren suçlar için 30 yıl 

b.)20 yıldan aşağı olmayan hapis cezasını gerektiren suçlar için 24 yıl 

c)  5-20 arası hapis cezasını gerektiren suçlar için 20 yıl 

d)  5 yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlar için 10 yıl.

 b. Ceza zaman aşımının başlaması

a)  Hükmün kesinleşmesi

b)  İnfazın herhangi bir nedenle kesilmesi

(2)              Fiili isledigi sırada oniki yasını doldurmuş olup da onbes yasını doldurmamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbes yasını doldurmus olup da onsekiz yasını doldurmamıs olan kisiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle ceza infaz edilmez.

(3)              Bu Kanunun _kinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı yurt dısında islenmis suçlar dolayısıyla verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezalarında zamanasımı uygulanmaz.

(4)              Türleri baska baska cezaları içeren hükümler, en agır ceza için konulan sürenin geçmesiyle infaz edilmez.

(5)              Ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın herhangi bir suretle kesintiye uğradığı günden itibaren islemeye baslar ve kalan ceza miktarı esas alınarak süre hesaplanır.

III.  Zaman aşımının hesaplaması:

Sürelerin hesaplanması gün ay ve yıl hesabına göre yapılır.  Bu süreler re’sen uygulanır.

IV. Uzlaşma

V. Ön ödeme 

Bazı suçlarda hakkında suç isnadı bulunan falin kanunda düzenlenen usulle belirlenen bir miktar para cezasının ödenmesiyle fail hakkında kamu davası açılmaz.

Ön ödeme

MADDE 75. - (1) Uzlasma kapsamındaki suçlar hariç olmak üzere, yalnız adlî para cezasını gerektiren veya kanun maddesinde öngörülen hapis cezasının yukarı sınırı üç ayı asmayan suçların faili;

a) Adlî para cezası maktu ise bu miktarı, degilse asagı sınırını,

b) Hapis cezasının asagı sınırının karsılıgı olarak her gün için yirmi Türk Lirası üzerinden bulunacak miktarı,

c)  Hapis cezası ile birlikte adlî para cezası da öngörülmüs ise, hapis cezası için bu fıkranın (b) bendine göre belirlenecek miktar ile adlî para cezasının asagı sınırını, Sorusturma giderleri ile birlikte, Cumhuriyet savcılıgınca yapılacak teblig üzerine on gün içinde ödedigi takdirde hakkında kamu davası açılmaz.

(2)              Özel kanun hükümleri geregince isin dogrudan mahkemeye intikal etmesi halinde de fail, hakim tarafından yapılacak bildirim üzerine birinci fıkra hükümlerine göre saptanacak miktardaki parayı yargılama giderleriyle birlikte ödediğinde kamu davası düser.

(3)              Cumhuriyet savcılıgınca madde kapsamına giren suç nedeniyle önödeme islemi yapılmadan dava açılması veya dava konusu fiilin niteliğinin degismesi suretiyle madde kapsamına giren bir suça dönüsmesi halinde de yukarıdaki fıkra uygulanır.

(4)              Suçla ilgili kanun maddesinde yukarı sınırı üç ayı asmayan hapis cezası veya adlî para cezasından yalnız birinin uygulanabilecegi hallerde ödenmesi gereken miktar, yukarıdaki fıkralara göre adlî para cezası esas alınarak belirlenir.

(5)              Bu madde geregince kamu davasının açılmaması veya ortadan kaldırılması, kisisel hakkın istenmesine, malın geri alınmasına ve müsadereye iliskin hükümleri etkilemez.