EVLİLİK BİRLİĞİNDE MAL REJİMLERİ

I.                    MAL REJİMİ TÜRLERİ

1.       Yasal Mal Rejimi – Sözleşmesel Mal Rejimi

Yasal mal rejimi, eşlerin aralarında akdettikleri bir mal rejimi sözleşmesiyle kanunda öngörülen mal rejimlerinden birini seçmedikleri sürece, Kanun Koyucu tarafından seçmiş sayıldıkları mal rejimidir. MK 202/1 uyarınca Türk hukukunda yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir.

Sözleşmesel mal rejimi ise MK 202/2’nin tanıdığı yetki ve MK 202/3’ün öngördüğü sınırlamalar içerisinde eşlerin mal rejimi sözleşmesi ile belirledikleri ve ilke olarak her zaman için değiştirebildikleri mal rejimidir. Bu anlamda, mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı ve mal ortaklığı sözleşmesel mal rejimidir. Ancak eşler arasındaki mal rejimi sözleşmesi ile sona ermiş bir edinilmiş mallara katılma rejimi, bir mal rejimi sözleşmesi ile tekrar kendisine dönüş yapıldığında, sözleşmesel mal rejimi niteliğindedir.

2.       Olağanüstü Mal Rejimi

Geniş anlamda bir evlilik birliğini koruyucu tedbir olarak olağanüstü mal rejimine geçiş, ya eşlerden birisinin (veya diğer bir kısım ilgililerin) talebi ya da doğrudan kanun gereği kendiliğinden gerçekleşir. Talep üzerine hakim kararıyla olağanüstü mal rejimine geçiş MK 206’ya göre yapılır.

MADDE 206.- Haklı bir sebep varsa hâkim, eşlerden birinin istemi üzerine, mevcut mal rejiminin mal ayrılığına dönüşmesine karar verebilir.

Özellikle aşağıdaki hâllerde haklı bir sebebin varlığı kabul edilir:

1. Diğer eşe ait malvarlığının borca batık veya ortaklıktaki payının haczedilmiş olması,

2. Diğer eşin, istemde bulunanın veya ortaklığın menfaatlerini tehlikeye düşürmüş olması,

3. Diğer eşin, ortaklığın malları üzerinde bir tasarruf işleminin yapılması için gereken rızasını haklı bir sebep olmadan esirgemesi,

4. Diğer eşin, istemde bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları veya ortaklık malları hakkında bilgi vermekten kaçınması,

5. Diğer eşin sürekli olarak ayırt etme gücünden yoksun olması.

Eşlerden biri ayırt etme gücünden sürekli olarak yoksun ise, onun yasal temsilcisi de bu sebebe dayanarak mal ayrılığına karar verilmesini isteyebilir.

II. YASAL MAL REJİMİ OLARAK EDİNİLMİŞ MALLARA KATILMA REJİMİ

1.       Genel Olarak

01.01.2002 tarihinde yürürlüğe giren 4721 sayılı TMK ile yasal mal rejimi olarak “Edinilmiş Mallara Katılma” rejimi kabul edilmiştir. Yani 31.12.2001’e kadar yasal mal rejimi mal ayrılığı, sonrasında ise edinilmiş mallara katılma rejimidir. Boşanma davalarında da bu durum bu şekilde uygulanacaktır. Ancak eşler, edinilmiş mallara katılma rejimi sözleşmesi yaparak kendilerine evlenme gününden itibaren bu rejimin uygulanmasını kabul edebilirler.

MK 218’e göre “Edinilmiş mallara katılma rejimi, edinilmiş mallar ile eşlerden her birinin kişisel mallarını kapsar.”

Edinilmiş mallara katılma rejiminde önce dikey ayrım yapılır. Karının ve kocanın malları bağımsız olarak tespit edilir. Karının ve kocanın malları bu kez yatay bir ayrımla edinilmiş mallar ve kişisel mallar olmak üzere ayrılır. Sonuçta edinilmiş mallara katılma rejimi “kocanın edinilmiş malları ve kocanın kişisel malları” ile “karının edinilmiş malları ve karının kişisel malları” şeklinde dört farklı “malvarlığı kesimi” öngörür.

Edinilmiş mallara katılma rejiminde temel kural edinilmiş mallar ve kişisel malların değiştirilmezliğidir. Eşlerin Kanuni edinilmiş malları MK 219’a göre:

MADDE 219.- Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir.

Bir eşin edinilmiş malları özellikle şunlardır:

1. Çalışmasının karşılığı olan edinimler,

2. Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,

3. Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,

4. Kişisel mallarının gelirleri,

5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler.

Eşlerin kanuni kişisel malları ise MK 220’de sayılmıştır:

MADDE 220.- Aşağıda sayılanlar, kanun gereğince kişisel maldır:

1. Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya,

2. Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,

3. Manevî tazminat alacakları,

4. Kişisel mallar yerine geçen değerler.

Bunun istisnası da MK 221’de belirlenmiştir:

MADDE 221.- Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle, bir mesleğin icrası veya işletmenin faaliyeti sebebiyle doğan edinilmiş mallara dahil olması gereken malvarlığı değerlerinin kişisel mal sayılacağını kabul edebilirler.

Eşler, mal rejimi sözleşmesiyle kişisel malların gelirlerinin edinilmiş mallara dahil olmayacağını da kararlaştırabilirler.

İspat yükümü TMK 222 hükmü ile belirlenmiştir.

MADDE 222.- Belirli bir malın eşlerden birine ait olduğunu iddia eden kimse, iddiasını ispat etmekle yükümlüdür.

Eşlerden hangisine ait olduğu ispat edilemeyen mallar onların paylı mülkiyetinde sayılır.

Bir eşin bütün malları, aksi ispat edilinceye kadar edinilmiş mal kabul edilir.

2.       Sona Erme

Eşlerden birisinin diğerine karşı boşanma davası açması halinde, boşanma kararı tarihinde değil; boşanma davasının açıldığı tarihte edinilmiş mallara katılma rejimi sona erer.

3.       Değer Artış Payı Alacağı – Denkleştirme Alacağı – Eklenecek Diğer Değerler

MK 227’ye göre değer artış payı alacağı:

MADDE 227.- Eşlerden biri diğerine ait bir malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına hiç ya da uygun bir karşılık almaksızın katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için katkısı oranında alacak hakkına sahip olur ve bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır; bir değer kaybı söz konusu olduğunda katkının başlangıçtaki değeri esas alınır.

Böyle bir malın daha önce elden çıkarılmış olması hâlinde hâkim, diğer eşe ödenecek alacağı hakkaniyete uygun olarak belirler.

Eşler, yazılı bir anlaşmayla değer artışından pay almaktan vazgeçebilecekleri gibi, pay oranını da değiştirebilirler.

Eşin belirli bir mal varlığı kesiminde yer alan borcun diğer malvarlığı kesimince finanse edilmesi, finanse eden malvarlığı kesimi lehine bir alacak hakkı doğurur. Bu alacağa denkleştirme alacağı denir. MK 230’a göre denkleştirme alacağı:

MADDE 230.- Bir eşin kişisel mallara ilişkin borçları edinilmiş mallardan veya edinilmiş mallara ilişkin borçları kişisel mallarından ödenmiş ise, tasfiye sırasında denkleştirme istenebilir.

Her borç, ilişkin bulunduğu mal kesimini yükümlülük altına sokar. Hangi kesime ait olduğu anlaşılamayan borç, edinilmiş mallara ilişkin sayılır.

Bir mal kesiminden diğer kesimdeki malın edinilmesine, iyileştirilmesine veya korunmasına katkıda bulunulmuşsa, değer artması veya azalması durumunda denkleştirme, katkı oranına ve malın tasfiye zamanındaki değerine veya mal daha önce elden çıkarılmışsa hakkaniyete göre yapılır.

MK 229’a göre eklenecek değerler:

MADDE 229.- Aşağıda sayılanlar, edinilmiş mallara değer olarak eklenir:

1. Eşlerden birinin mal rejiminin sona ermesinden önceki bir yıl içinde diğer eşin rızası olmadan, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,

2. Bir eşin mal rejiminin devamı süresince diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.

Bu tür kazandırma veya devirlere ilişkin uyuşmazlıklarda mahkeme kararı, davanın kendisine ihbar edilmiş olması koşuluyla, kazandırma veya devirden yararlanan üçüncü kişilere karşı da ileri sürülebilir.

3. Kişisel mallar ile edinilmiş mallar arasında denkleştirme

4.       Artık Değere Katılım (Artık Değer Alacağı) ve Katılma Alacağı

MK 231 hükmüne göre “Artık değer, eklenmeden ve denkleştirmeden elde edilen miktarlar da dahil olmak üzere her eşin edinilmiş mallarının toplam değerinden bu mallara ilişkin borçlar çıkarıldıktan sonra kalan miktardır.”. MK 236/1 hükmüne göre ise “Her eş veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi olurlar, alacaklar takas edilir.”

Buna göre, yasal olarak karının artık değerinin yarısı “kocanın artık değer alacağı” iken; kocanın artık değerinin yarısı ise “karının artık değer alacağıdır.”

Burada küçük bir istisna bulunmaktadır, o da MK 236/2 hükmüdür. Buna göre “Zina veya hayata kast nedeniyle boşanma hâlinde hâkim, kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.”. Ancak hakim bu konudaki takdir yetkisini çekingen kullanmalıdır.

Not: Arkadaşlar mal rejimi hesabı yaparken adam borç alır, kadın kredi çeker vs bunları ne olursa olsun edinilmiş mallar hanesine eksi olarak yazmanız gerekiyor.

III.              SEÇİMLİK MAL REJİMLERİ (Çıkarsa Kafama Sıkarım!)

1.       Mal Ayrılığı

MK sisteminde yasal mal rejiminden sonra gelen ilk seçimlik mal rejimi mal ayrılığıdır. İki kısa maddede MK 242-243 düzenlenmiştir.

MADDE 242.- Mal ayrılığı rejiminde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi malvarlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur.

MADDE 243.- İspat, borçlardan sorumluluk ve paylı mülkün özgülenmesi konularında paylaşmalı mal ayrılığı rejimine ilişkin hükümler uygulanır. 

2.       Paylaşmalı Mal Ayrılığı

İşlemiyorum. Adını bilin geçin burada madde versem de çok saçma. Kafanız karışmasın boşa.