Hukukun Temel Kavramları Ders Notları

 HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI DERS NOTLARI

1-      Hukukun yazılı kaynaklarını sırasıyla yazınız, anayasanın değiştirilmesini anlatınız.

Hukukun yazılı kaynakları; Anayasa, Yasa, Uluslararası Anlaşmalar, Kanun Hükmünde Kararname, Tüzük, Yönetmelik, Genelge, Tebliğ, İçtihadı birleştirme kararları

Anayasanın Değiştirilmesi : TBMM üye sayısının 1/3 ü tarafından yazılı olarak önerilmesine ve bu önerinin, TBMM üye tam sayısın 3/5 nin gizli oyla kabul etmesine bağlıdır. Cumhurbaşkanı Anayasa değişikliğine ilişkin kanunları yeniden görüşülmek üzere TBMM geri gönderebilir. Meclis geri gönderilen kanunu üye tam sayısının 2/3 çoğunluğu ile kabul ederse Cumhurbaşkan’ı bu kanunu halkoyuna sunabilir.

2-      Tüzük nedir, Tüzükleri kim çıkarır?

Bakanlar kurulu tarafından yasaların uygulanmasını göstermek ve emrettiği işleri belirtmek üzere yasalara uygun tüzükler çıkarılır. Tüzükler Danıştay’ın incelemesinden geçilmek şartıyla çıkarılabilir. Tüzükler Cumhurbaşkanınca imzalanır ve yasalar gibi yayımlanır. 

3-      KHK hakkında kısaca bilgi veriniz.

Kanun Hükmünde Kararname Bakanlar Kurulu tarafından olağan dönemlerde bir yetki yasasına dayanarak, olağanüstü dönemlerde ise yetki yasasına gerek kalmadan Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanarak çıkarılan yasalardır. Yetki kanununda çıkarılacak KHK’nin amacı, kapsamı ve süresi belirtilir. KHK’ler resmi gazete yayımlandıkları gün yürürlüğe girerler. KHK’ler yayımlandıkları gün TBMM sunulur. Yayımlandıkları gün TBMM sunulmayan kanun hükmünde kararnameler yayımlandıkları tarihte; TBMM tarafından reddedilen KHK’ler ise ret kararının Resmi gazetede yayımlandığı gün yürürlükten kalkar.

4-      Yönetmeliği anlatınız.

Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişileri tarafından kendi görev alanlarını ilgilendiren yasaların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartı ile çıkarılan yasal metinlerdir.

5-      Hukukun nitelik bakımından uygulanmasını sınıflandırınız.

a)      Buyurucu (Emredici) Hukuk Kuralları: Bu kurallara uyulması zorunludur. Bu kuralların aksi hiçbir şekilde kararlaştırılamaz. Örn. Sözleşmenin konusu kamu düzenine, ahlaka, adaba ve kişilik haklarına aykırı olamaz.

b)      Tamamlayıcı Hukuk Kuralları: Bu kurallar aksi kararlaştırılabilen, ancak aksi kararlaştırılmadığı takdirde uygulanabilen kurallardır. Bu kurallara daha çok borçlar hukukundan rastlanmaktadır. Örn. Aksi kararlaştırılmadığı takdirde para borçlarının alacaklının ikametgâhında ifa edilmesi gerekir.

c)       Yorumlayıcı Hukuk Kuralları: Bu kurallar taraflarca düzenlenen fakat yeterince açıklığa kavuşturulmayan durumlarda rol oynarlar. Örn. Sözleşmede ayın başı tabirinin bulunması fakat bununla neyi kastettiklerini açıklamamışlarsa ayın birinci günü anlaşılması gerektiği gibi.

d)      Tanımlayıcı Hukuk Kuralları: Bu kurallar hukuki kurumları tanımlar ve bu kurumların anlaşılmasına yardımcı olur. Örn. Medeni kanunda Nişanlanmanın tanımlanması

6- Hukukun Zaman Bakımından uygulanmasını anlatınız.

Yasanın hangi tarihte yürürlüğe gireceği yasa metninde açıkça hüküm altına alınabilir. Ancak yasanın yürürlük tarihi yasa metninde belirlenmemişse; yasalar yayımlandıkları tarihten 45 gün sonra yürürlüğe girerler. Yine yasanın hangi tarihte yürürlükten kalkacağı yasa metninde açıkça belirtilebilir. Buna açıkça yürürlükten kaldırma denir. Ancak yasalar üstü kapalı (zımni) olarak ta yürürlükten kalkabilir, Şöyle ki,

  

a)      Önceki yasa genel, sonraki yasa özelse; sonraki yasa kendi alanına giren konularda önceki yasayı yürürlükten kaldırır.

b)      Hem önceki hem sonraki yasa genelse; sonraki yasa önceki yasanın kendisine aykırı kurallarını yürürlükten kaldırır.

c)       Önceki yasa özel sonraki yasa genelse, genel yasanın özel yasayı yürürlükten kaldırmak isteyip istemediğine bakmak gerekir.

7- Hukukun Anlam Bakımından uygulanmasını anlatınız.

a) Yorum : Hakim yasa maddesini somut olaya uygularken maddenin sözünü ve ruhunu birlikte dikkate almalıdır. Hakim yorum sırasında çeşitli yöntemlerden yararlanır.

-          Deyimsel yorum yöntemi: Yasa maddesinin mantıksal anlamı araştırılır.

-          Tarihsel yorum yöntemi: Yasa koyucunun yasayı koyarken izlediği amaç araştırılır.

-          Amaçsal yorum yöntemi: Yasa koyucunun bugünkü koşullarda nasıl bir kural koyacağı araştırılır.

b)      Boşluk Doldurma :Hakim hem yasada hem örf adet hukukunda olaya uygulanacak bir kural bulunmaması durumunda yani hukuk boşluğu olması durumunda boşluk doldurma yoluna gider.

c)       Yargıcın Takdir Yetkisi: Hukuk sistemimizde yargıca takdir yetkisi tanıyan çeşitli hükümler bulunmaktadır. Örn. Ceza yasasında bazı maddelerde cezaların alt ve üst sınırları belirlenmiş, bunu belirleme yetkisi yargıca verilmiştir.

8-      Hakkı tanımlayınız türlerine ayırınız. 

Hak, hukuken korunan ve sahibine bu korunmadan yaralanma yetkisi tanınan menfaattir.

Hakkın türleri; Kamu Hakları, Özel Haklar

Kamu Hakları,  Kişisel Haklar (yaşama,mülkiyet hakkı)

                          Sosyal ve Ekonomik Haklar ( Eğitim ve öğretim hakkı, Sağlık hakkı)

                           Siyasal Haklar ( Vatandaşlık, seçme ve seçilme hakkı)

Özel Haklar, 

Nitelikleri Bakımından : 

1- Mutlak haklar; Mallar Üzerindeki Mutlak Haklar

                             Kişiler Üzerindeki Mutlak Haklar

 2- Nisbi Haklar (alacak hakkı, rehin hakkı)

    

     Konuları Bakımından : 

1- Malvarlığı Hakları            

2- Şahıs varlığı Hakları

                      Hukuki Etkileri Bakımından : 

1-Yenilik Doğuran Haklar (Kurucu, Değiştirici, Bozucu)

2- Yenilik Doğurmayan Haklar

     Devredilebilmeleri Bakımından : 

1- Kişiye Bağlı olan Haklar

                2- Kişiye bağlı olmayan Haklar

9-      Hakkın kazanılması yöntemlerini sıralayınız.

Hakkı aslen kazanılması : Hak sahibinin doğrudan doğruya hakkı kazanmasıdır. (avlamak suretiyle kazanılan)

Hakkı devren kazanılması : Hakkın bir başkasından devren kazanılmasıdır. (taşınmazlar tescil, taşınırlarda teslim, alacaklarda temlik )

Hakkın tesisen kazanılması : Mevcut bir hakka dayanarak başka bir hakkın kurulmasıdır. ( kiralama, ipotek)

10-  İyi niyeti tanımlayınız, unsurlarını sıralayınız.

Bir hakkın kazanılmasına engel olan bir eksikliği bilmemesi veya gerekli tüm dikkat ve özeni gösterse dahi bilecek durumda olmaması şeklinde tanımlanabilir.

İyiniyet unsurları : a) Hakkın kazanılmasına engel bir eksiklik bulunmalıdır

b)  Kişi bu engeli bilmemeli veya bilecek durumda olmamalıdır.

c)   Kanun, hakkın kazanılması için iyiniyeti aramış olmalıdır.  

11-     Hakkın kötüye kullanılmasının unsurlarını sıralayınız. (Hakkın kötüye kullanıldığı anlaşılır)

a)      Hak sahibinin hakkın kullanılmasında haklı bir yararı bulunmamalı

b)      Hakkın kullanılması başkasına zarar vermeli veya zarar tehlikesi yaratmalıdır.

c)      Hakkın kullanılmasının hak sahibine sağladığı yarar ile başkasına verdiği zarar arasında aşırı dengesizlik bulunmalıdır.

d)      Hakkın kötüye kullanılmasını yasaklayan özel bir kural bulunmamalıdır.

12-     Hakkın korunmasında dava türlerini kısaca anlatınız.

Eda davası : Bu davada davacı karşı tarafın bir şey yapmaya bir şey vermeye veya bir şey yapmaktan kaçınmaya mahkum edilmesini ister.

Tespit davası : Bu davalar bir hukuki ilişkinin mevcut olup olmadığını tespit edilmesi amacıyla açılan davalardır.

Yenilik doğuran dava : Yenilik doğuran hakların kullanılması amacıyla açılan davalardır.(Boşanma Davası)

13-     Hakkın Korunmasında Savunma imkanlarını kısaca belirtiniz.

İtiraz : Bir hakkın doğumuna engel olan veya hakkı sona erdiren olayların ileri sürülmesidir. 

Örn. Sözleşmede şekil noksanı veya ehliyetsizlik nedeni ile hükümsüz olduğunun ileri sürülmesi)

Defi : Davalı davacının hakkının varlığına karşı çıkmamakta fakat özel bir sebebe dayanarak borçlu olduğu edimi yerine getirmekten kaçınma hakkına sahip olduğunu ileri sürmesidir. (örn. Zamanaşımı)

14-     Gerçek Kişiliğin başlangıcını belirtiniz Kişiliği sona erdiren sebepleri belirtiniz.

Gerçek kişilik doğum ile başlar. Kişilik çocuğun sağ olarak tamamıyla doğduğu anda başlar.

Gerçek kişiliği sona erdiren sebepler ;  Ölüm, Ölüm Karinesi, Gaiplik 15- Gaiplik kavramını açıklayınız.

Kişinin kaybolmasına yol açan olayın özelliklerine göre, ölümüne kesin değil de olası gözle bakılabilmektedir. Kişiden uzun zaman haber alamama durumu söz konusudur.

Kişiliğin Gaiplik yoluyla son bulması için üç koşulun gerçekleşmiş olması gerekir.

-          Kişinin ölümüne olası gözle bakacak olay içerisinde kaybolmuş olması veya uzun zamandır haber alınamaması 

-          Ölüm tehlikesinden en az 1 yıl veya gaibin son haberi üzerinden 5 yıl geçmiş olması

-          Mahkemenin gaiplik kararı vermiş olması